Wat weet jij van Winnie Nomzalo Madikizela Mandela?
Ik niet zo veel.
Ik wist dat zij de (ex-)vrouw was van Nelson Mandela.
Ik wist dat zij de moeder was van twee van zijn dochters. En na het zien van A long walk to freedom met Naomie Harris als Winnie Mandela, begreep ik dat zij een hele belangrijke rol moet hebben gehad in de strijd tegen de #Apartheid.
Dit in grote tegenstelling tot wat de media je doet geloven. Ik tweet 1 berichtje over de voorstelling Dear Winnie en wordt binnen minuten geconfronteerd met het beeld dat machthebbenden van haar hebben gemaakt en in stand willen houden.
In de film kreeg je een idee van hoe weinig gruwelheden Winnie bespaard werden en in de voorstelling Dear Winnie wordt de kijker ook weinig bespaard.
De voorstelling is RAUW.
Er wordt geen poppenkast gespeeld. Geen duck-faces, geen blad voor de mond, no bullshit.
Het begin is zelfs lelijk. Lelijk en verwarrend en gestoord.
Het eerste kwartier begrijp ik niet goed waar ik naar kijk. De vrouwen beginnen te zingen en ook dat is lelijk. Niet vals, maar gewoon lelijk. Lelijk zoals wanneer je iemand kinderachtig nadoet. Inclusief gekke bekken enzovoorts.
Het is verwarrend omdat de talen me om de oren vliegen. Van Nederlands naar Zuid-Afrikaans, van Xhosa naar Engels, een vleugje Surinaams en later ook nog Frans en Belgisch-Nederlands. De ondertiteling bovenaan het scherm maakt het er voor mij niet beter op.
Het is gestoord. Letterlijk gestoord. De ‘Winnie’s’ op het podium doen gestoord wanneer ze hardop de vraag stellen: ‘Are you a human being?’ Lichamen in vreemde vormen op het podium. Alles behalve wat ik gewend ben te zien wanneer vrouwen met deze roots op een podium staan.
Negen vrouwen om precies te zijn.
Negen nazaten van Winnie Mandela.
Zij zijn één maar toch uniek. Want, er is niet 1 zwarte (Afrikaanse) vrouw. Wanneer ik na de voorstelling spreek met de regisseur, Junior Sephunyane Mthombeni, beaamt hij deze stelling. Hij vertelt bewust de cast te hebben samengesteld uit Afrikaanse vrouwen die op verschillende plekken in de wereld wortel hebben geschoten waaronder Zuid-Afrika, de Democratische Republiek Congo, de Republiek Kaapverdië, Suriname en Rwanda.
Het is voor het eerst dat ik vrouwen die op mij lijken zo unapologetic zie. Zo vrij in hun emoties. Vooral emoties als woede en verdriet en wanhoop worden vrij geuit. Het is bizar hoeveel kracht daaruit voorkomt. Vooral wanneer woede en verdriet bij elkaar komen en zich vertalen in een oproep om daders aan te pakken: KILL Verwoerd!
Ik kijk om me heen en zie een paar mensen teruggetrokken in hun stoel, of met een hand voor de mond. Ik voel de kracht ook die van het podium afkomt. Ik voel een vlam in mezelf aanwakkeren. Bewondering, ontzag voor die onverschrokkenheid van die vrouwen. En rouw om het verdriet en de machteloosheid die Winnie ervaren moet hebben. Verdriet en trauma’s die ik persoonlijk misschien niet ken, maar toch lijk te herkennen. Ik spreek Ntjam Rosie achteraf en zij beschrijft wat ik voel tijdens de voorstelling: Wij kinderen van de diaspora dragen allemaal hetzelfde trauma. Het zit in ons DNA en we all deal with it. Ieder draagt het op zijn eigen manier.
Ik zie die vrouwen de emoties uiten waarvan ik geleerd heb ze niet te uiten. Aanpassen is namelijk de key to survive. Die overlevingstactiek wordt geuit door het karakter dat gespeeld wordt door Jade Wheeler. Zoals Jade zelf over haar karakter zegt: She coons a bit.
Ik spreek haar na afloop en vertel haar hoe ik me enerzijds heb geïrriteerd aan haar (gespeelde) perfecte don’t-scare-the-whites -houding. Het ontkennen van een deel van jezelf omdat je de Ander niet overstuur wil maken. Ik irriteer me, om aan het eind van de voorstelling te beseffen dat ik mij eigenlijk erin herken. Het is (ook) de vrouw die we terugzien in de politiek, in de media; vaak ook de vrouw die het ‘maakt’ binnen het systeem. De vrouw (of man if you will) die lacht zoals Humberto Tan lachte toen hij voor dom en zwart werd uitgemaakt. De vrouw die vooral niet teveel tegen het systeem aanschopt maar probeert mee te bewegen: in order to survive.
De belangrijkste les die ik haal uit het verhaal Dear Winnie is dat de prijs die een zwarte vrouw betaalt om te mogen ZIJN, emoties te mogen uiten, torenhoog is.
We zien die prijs terug in ons gebrek aan kennis over haar verzet. We zien de prijs terug in de bullsh*t die over haar verspreid is (en wordt) door machthebbenden. We zien de prijs terug in ons gebrek aan kennis over wie zij is geweest als vrouw, als moeder en bovenal als mens.
Maar tijdens de voorstelling geen bull.. Alleen maar liefde, en begrip voor AL dat zij was
en dus ook AL dat wij zijn..
Shout out to all the Dear Winnie’s die vergeten zijn (en worden) in de geschiedenisboeken.
Om een paar te noemen:
#Sayhername
#winniemandela #philomenaessed #sojournertruth #teresadebenguela
door Grace Stelk
Instagram: @gracestelk